Điện Long An là cung điện đẹp nhất trong kinh thành Huế đã tồn tại gần 150 năm nay. Tên tuổi của điện Long An được gắn liền với Bảo Định Cung, hành cung của vua Thiệu Trị được xây dựng năm 1845.
Cung Bảo Định dùng làm nơi để nhà vua tổ chức lễ Diễn Canh đồng thời là nơi để nhà vua cùng Hoàng Gia đến nghỉ ngơi.Bên trong cung có các công trình như Long An điện, Minh Trưng các, Ðạo Tâm hiên, Trùng Phương tạ… trong đó Long An điện là kiến trúc chính, lộng lẫy và bề thế, tọa lạc ở vị trí trung tâm.Điện Long An – Nay là Bảo tàng mỹ thuật Cung đình Huế. Điện Long An được xây dựng năm 1845, thời vua Thiệu Trị (1841-1847), tại bờ Bắc sông Ngự Hà để làm nơi nghỉ lại của nhà vua sau khi ông tiến hành lễ cày ruộng Tịch Điền – lễ mở đầu cho vụ mùa mới, mỗi năm tổ chức một lần vào mùa xuân. Sau khi vua Thiệu Trị qua đời, đây cũng là nơi quàn thi hài của vua trong tám tháng, trước khi làm lễ Ninh lăng (đưa đi an táng). Ngoài nơi thờ chính thức trong Thế Miếu, bài vị của vua Thiệu Trị còn được đưa vào thờ tại điện Long An – nơi ông thường lui tới khi còn sống. Trong thời kỳ thất thủ kinh đô (1885), quân Pháp đã tràn vào ngôi điện, làm mất đi sự tôn nghiêm của một nơi thờ phụng. Vì thế, sau biến cố này, bài vị của vua Thiệu Trị được đưa vào thờ tại điện Phụng Tiên bên trong Đại Nội.
Sau khi vua Duy Tân cho dời từ bờ bắc sông Ngự Hà về dựng lại trong khuôn viên của trường Quốc Tử Giám, Long An điện trở thành Tân Thơ viện. Mặc dù được triệt giải rồi đưa về dựng lại một vị trí khác nhưng Long An điện vẫn giữ được những nét kiến trúc đặc biệt của riêng nó. Đó là một tòa nhà kép được làm theo lối trùng thiềm điệp ốc. Tiền điện 7 gian, chính điện 5 gian 2 chái. Hai phần được nối với nhau bằng hệ thống trần thừa lưu, chạm trổ tinh xảo. Bộ mái của Long An điện nguyên thủy lợp ngói âm dương tráng men vàng, trên dưới có 7 lớp ngói liệt, mái chia thành nhiều lớn để giảm bớt sự nặng nề. Ðỉnh nóc chính điện đắp hình đầu rồng đội hạt trân châu, hai bờ đầu nóc gắn hồi long, bốn bờ quyết có tượng long, lân, quy, phụng đắp bằng vữa khảm sành sứ. Hàng cột hiên thon nhỏ cắm xuống mặt sân, tạo ảo giác về chiều cao cho ngôi điện.
Ðiểm đặc biệt nổi bật nhất ở nghệ thuật kiến trúc điện Long An là sự kết hợp hài hòa giữa kết cấu kiến trúc và trang trí mỹ thuật. Tám bộ vì kèo nóc tiền điện không được thiết kế theo lối chồng rường giả thủ thông thường như các tòa cung điện khác ở Kinh thành Huế. Bằng nghệ thuật chạm lộng, các nghệ nhân Huế xưa đã tạo thành 8 đồ án lưỡng long tranh châu đồ sộ và liền khối mà nhìn vào nhiều người vẫn tưởng đó là những tác phẩm mỹ thuật. Phần trang trí nội thất của ngôi điện vẫn theo lối nhất thi nhất họa và nhất tự nhất họa phổ biến trong các cung điện Huế. Các nghệ nhân xưa đã dùng các chất liệu như xường, ngà voi, xà cừ… khảm lên phần kiến trúc mộc vừa giản dị mà tinh tế. Xen kẽ giữa những ô hộc trang trí là những đại tự với những lời chúc tốt lành, thịnh trị. Ông Nguyễn Phước Hải Trung- Giám đốc Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế đánh giá: “Nét đặc biệt của kiến trúc điện Long An là những bài thơ chữ Hán của vua Thiệu Trị, trong đó nổi bật nhất là 2 thi phẩm: Vũ trung sơn thủy và Phước viên văn hội hương dạ mạn ngâm. Bởi vậy điện Long An xứng đáng là một vưu vật trong hàng ngàn cổ vật mà tiền nhân để lại cho Bảo tàng cổ vật Cung đình Huế.”
Điện Long An nay là bảo tàng mỹ thuật cung đình Huế
(Theo Hueheritage.com và sưu tầm từ nhiều nguồn tư liệu